Kritički pregled literature – osnov dobrih i utemeljenih naučnih i praktičnih istraživanja

• Author
• Recent Posts

Follow me

Miodrag Ivanovic

Follow me

Latest posts by Miodrag Ivanovic (see all)

• Why I Was and Remain a Yugoslav - June 2, 2025
• Analysis and evaluation of the final version of the PhD text – The most importan questions - July 16, 2024
• Leadership andself – assessment: how to find the best way to improve yourself? - February 29, 2024

Osnovni cilj bloga jeste da ukaže na značaj i važnost pregleda literature kod bilo kog istraživanja, posebno akademskog. Iščitavanje i pregled literature je važan u obe faze, pre odabira teze i posebno nakon odluke i odabira istraživanja ili teze. U prvom slučaju, pre odabira naslova ili teze, važno je da vidite da li postoje relevantna i validna istraživanja, teorije i koncepti na koje možete da se ,,naslonite” tokom istraživanja i definisanja naučno-istraživačkih metodologija. Kad se odlučite i odaberete naslov ili tezu istraživanja, pregled literature je veoma važan i obavezan je deo. Značaj pregleda literature (literature review) određen je i obimom završnog akademskog rada, koji približno iznosi oko 40 posto od ukpnog teksta rada ili teze.

1. Osnovna svrha i ciljevi pregleda literature

Kritički pregled literature treba da ,,pokrije” i odgovori na relevantna i validna pitanja koja se odnose na izabranu oblast istraživanja, teorijske koncepte, praktične i akademske probleme, posebno na dotadašnje pristupe i metode istraživanja. Ukratko, u pregledu literature treba da odgovorite i ,,pokrijete” sledeće:

1. definišete osnovne pojmove, definicije, značaj i međusobne relacije za sve relevantne i validne teme i oblasti Vašeg istraživanja;
2. pronađete i utvrdite relevantne i validne informacije koje već postoje u Vašoj oblasti istraživanja;
3. identifikujete i utvrdite da li i u kojoj meri postoji  gap u postojećoj literaturi;
4. identifikujete univerzitete, fakultete, škole i ostale institucije, istraživačke i industrijske centre koji se bave i već rade u Vašoj oblasti istraživanja;
5. identifikujete vrhunske akademske profesionalne radnike koji rade i objavljuju radove u Vašoj oblasti;
6. identifikujete svetski priznate akademske časopise i žurnale iz Vaše oblasti istraživanja;
7. identifikujete i istražite osnovne metodologije istraživanja i istraživačke tehnike;
8. identifikujete i prepoznate osnovne ideje, zaključke i teorijske koncepte, kao i da definišete razlike i sličnosti;
9.  definišete i odredite kontekst, odrednice i okvire Vašeg istraživanja;
10. ukažete i eksplicitno pokažete i objasnite relacije između prethodnih studija istraživanja;
11. definišete svrhu, ciljeve ili hipoteze i opravdanost Vaših istraživanja; i na kraju,
12. prepoznate i precizno definišete etičke i moralne standarde koji su opšeprihvaćeni i definisani u Vašoj oblasti istraživanja.

Kao što vidite, pregled literature je osnovni i gotovo najvažniji deo koji prethodi gotovo svemu što će biti predemt i sadržaj Vaših istraživanja. Osnovna svrha, ciljevi, hipoteze, istraživačka pitanja, te metodologija istraživanja treba da proizilaze iz kritičkog pregleda literature.

2. Tipovi i vrste pregleda literature

Postoji mnogo tipova, vrsta i pristupa pregledu literature. Dole navedene i ukratko objašnjenje vrste pregleda literature najčešće se primenjuju u poslovnim i studijama menadžmenta.

1. Narativni pristup je prilično obiman i širok pristup jer uključuje prikupljanje, analizu i evaluaciju, kao i kritički pristup uz sažimanje članaka preuzetih iz refrentnih udžbenika i časopisa o određenoj temi. Pristup se najčešće koristi kada se želi da se prikaže opšti pregled određene obalsti i da se identifikuju praznine u analiziranoj literaturi. Narativni pregled nastoji da donese zaključke o odabranoj temi uz identifikovanje praznina ili nedoslednosti u određenoj oblasti znanja. Da bi se dobro uradio narativni pristup, treba da se ima veoma efektno definisano i fokusirano istraživačko pitanje.
2. Sistematski pregled literature zahteva rigorozniji i dobro definisan pristup u odnosu na većinu drugih vrsta pregleda literature. Sistematski pregled literature je opsežan i detaljno opisuje vremenski okvir u kojem je literatura odabrana. Sistematski pregled literature može se podeliti u dve kategorije: meta-analiza i meta-sinteza. Kada se koristi meta-analiza, onda se uzimaju u obzir nalazi iz nekoliko studija na istu temu. Tokom te analize koriste se  standardizovane statističke procedure. U meta-analizima nastoji se da se identifikuju šabloni, uzroci i relacije da bi se otkrili i definisali relevantni i validni zaključci. Tokom izrade meta-analize koristi se deduktivni istraživački pristup.

Meta-sinteza, s druge strane, obično ne koristi statističke tehnike. Ta tehnika integriše,  procenjuje i tumači nalaze više kvalitativnih istraživačkih studija. Pregled literature u meta-sintezama obično koristi  induktivni istraživački pristup.

1. Argumentativni pregled literature, kako mu naziv govori, selektivno ispituje oblast kako bi potkrepio ili opovrgao argument, odnosno, duboko ugrađenu pretpostavku ili filozofski problem koji je već uspostavljen u literaturi. Treba napomenuti da je potencijalna  pristrasnosti veliki nedostatak koji se najčešće povezuje sa argumentovanim pregledom literature.
2. Integrativni pregled literature pregleda, kritikuje i sintetizuje sekundarne podatke o istraživačkoj temi na integrativan način tako da se stvaraju novi okviri i perspektive na tu oblast ili temu. Ukoliko Vaše istraživanje ne uključuje primarno prikupljanje podataka i analizu podataka, tada će Vam korišćenje integrativnog pregleda literature biti jedina opcija.
3. Teorijski pregled literature se obično fokusira na skup teorija koji se akumulirao u vezi s pitanjem, konceptom, teorijom ili fenomenima. Recenzije teorijske literature igraju instrumentalnu ulogu u utvrđivanju postojećih teorija, odnosima među njima, u kojoj su meri postojeće teorije istražene i u razvoju novih hipoteza koje treba ispitati.

U svakom slučaju, u obrazloženju i izboru odgovarajuće metodologije, pa u vezi s tim,  i odabora tipa pregleda literature treba da se navedu razlozi, logika i koherentnost s metodologijom rada, projekta ili teze. Izbor određene vrste pregleda literature trebao bi da se zasniva na Vašem području istraživanja, istraživačkom problemu i metodama istraživanja. Pogledajte više na Types of Literature Review, dostupno na: https://research-methodology.net/research-methodology/types-literature-review/ [Accessed, 21 May 2021].

3. Kako i na koji način koristiti teorije i koncepte u istraživanjima?

Pregled teorije i prepoznavanje osnovnih, relevantnih i validnih teorija i kocepata, treba da Vam daju osnovne odgovore na sva pitanja koja želite da istražujete. Kao što možete vidite na slici koja sledi, tokom pregleda literature treba da identifikujete i prepoznate osnovne teorije i da tokom toga date odgovore na sva važna pitanja, koja se odnose na:

Istraživačka pitanja – Šta ću da istražujem?

Emprijska istraživanja – Koja su ranija istraživanja na ovom području ili oblasti?

Teorije –  Koje su postojeće ideje i koncepti osnova mog istraživanja?

Dokazi i evidencije – Koji podaci, fakti i činjenice su mi potrebni da odgovorim na pitanja? i

Istraživačke metode – Kako generisati i analizirati dobijene podatke?

Izvor: Crative commons, Ajit’s Voice, dostupno na: www.Facebook.com/AjiVoice.

Prethodno navedeni pristup će Vam omogućiti da u potpunosti ispunite očekivanja  modela za izradu naučnih radova i originalnih istraživanja, koji možete da pročitate na veb-stranici  http://www.miodragivanovic.com/model-izrade-naucnih-radova-i-originalna-istrazivanja/ [Accessed, 28 Septembra 2021], posebno da ispunite očekivanja i kriuterijume za ocenjivanje Vašeg rada.

Zaključak

Pregled literature je važan, relevantan i validan deo izrade teze. Obično se piše u drugom poglavlju i na početku rada. Pregledom literature počinju i završavaju se sve dobre teze. Na osnovu pregleda literature definišu se sva relevantna i validna pitanja, posebno svrha, cilj, metodologija istraživanja, istraživačka pitanja i/ili hipoteze. Na kraju, kod dobijenih istraživanja, analize i evaluacije treba da se pokaže i demonstrira najvažniji kriterijum uspešnih i dobroih teza, kriterijum i veština sintetizovanja. Odnosno, da se pregled literature i osnovni prikazi, zaključci i analize, povežu i posmatrju s dobijenim rezultatima kvantitativnih, kvalitativnih ili mešovitih istraživanja. Obim pregleda literaure je oko 40 posto od ukupnog teksta teze, koji obično iznosi između 80.000 i 100. 000 +/- 10 posto reči u Microsoft Word dokumentu.

Reference:

1. Types of Literature Review, available at https://research-methodology.net/research-methodology/types-literature-review/ [Accessed, 21 May 2021];
2. Modela za izradu naučnih radova i originalnih istraživanja, available at  http://www.miodragivanovic.com/model-izrade-naucnih-radova-i-originalna-istrazivanja/ [Accessed, 28 Septembra 2021]
3. Literature reviews, available at https://guides.library.uq.edu.au/research-techniques/literature-reviews  [Accessed, 21 May 2021]
4. Literature Reviews: Methods and Applications, available at https://www.cambridge.org/core/journals/prehospital-and-disaster-medicine/article/literature-reviews-methods-and-applications/70581E0B68B491693E8360DE39E0D6E4 [Accessed, 20 Maja 2021]
5. Wrestling an elephant into a cupboard: how to write a PhD literature review in nine easy steps, available at https://www.thephdproofreaders.com/structuring-a-thesis/wrestling-an-elephant-into-a-cupboard-how-to-conduct-and-write-a-literature-review-in-nine-easy-steps/ [Accessed, 20 Maja 2021]
6. The literature review, available at https://www.math.montana.edu/jobo/phdprep/documents/phd6.pdf [Accessed, 28 September 2021]
7. Guide to writing a literature review for doctoral studies. Wolverhampton University, available at https://www.wlv.ac.uk/lib/media/departments/lis/skills/study-guides/LS131-Writing-a-Literature-Review-for-Doctoral-Students.pdf [Accessed, 28 September 2021]

Prof. dr Miodrag S. Ivanović